.

LÔ héi §iÖn Hßn ChÐn | Héi chî xu©n Gia L¹c
LÔ héi CÇu Ng­ | LÖ héi Lµng S×nhl | LÔ héi §ua Tr¶i

Thõa Thiªn HuÕ lµ mét trong nh÷ng vïng cßn gi÷ l¹i ®­îc c¸c nghÖ thuËt truyÒn thèng vµ lÔ héi quý b¸u, ®Æc s¾c vµ phong phó ë ViÖt Nam.

HuÕ lµ n¬i PhËt gi¸o chiÕm ®a sè. C¸c lÔ héi PhËt §¶n (15/4), Vu Lan (15/7) ®«ng vui, nhén nhÞp t­ng bõng sÏ quyÕn rò c¸c du kh¸ch ®i theo dßng c¸c PhËt tö lªn chïa ®Ó thÊy c¶nh quan trÇm mÆc cña chïa HuÕ vµ nghe tiÕng trÇm trÇm tông kinh, ®Ó t©m hån thanh tho¸t, trë vÒ víi triÕt häc ph­¬ng §«ng s©u th¼m.

Lµ mét tØnh cã rÊt nhiÒu d©n téc kh¸c nhau, Thõa Thiªn HuÕ lµ n¬i diÔn ra rÊt nhiÒu lÔ héi truyÒn thèng cña c¸c nhãm d©n téc kh¸c nhau. LÔ tÕ Gi¸n (Th¸i D­¬ng ThÇn n÷) ë ThuËn An lµ lÔ tÕ mét thÇn lilnh cã gèc Ch¨m Pavilion. Th¸nh mÉu Thiªn Y A Na ®­îc thê phông ë ®iÖn Hßn ChÐn còng cã gèc Chµm. Bµ Thiªn HËu cïng «ng Quan C«ng ®­îc thê trong c¸c chïa ë HuÕ vèn cã gèc lµ Trung Quèc. VËy lµ cã sù ®an xen v¨n hãa gi÷a ng­êi ViÖt vµ Ch¨m Pavilion, ng­êi ViÖt vµ Trung Quèc.

Chóng ta cÇn ph¶i cã mét thêi gian thÝch ®¸ng ®Ó hiÓu ®­îc vÒ lÞch sö, ý nghÜa vµ tÇm quan träng cña rÊt nhiÒu lÔ héi diÔn ra quanh n¨m trong toµn tØnh. D­íi ®©y chóng t«i xin giíi thiÖu n¨m lÔ héi næi bËt nhÊt. Xin chän tõng môc ®Ó xem chi tiÕt.

B¬i tr¶i lµ mét lÔ héi d©n gian ®­îc tæ chøc vµo ®Çu mïa xu©n, tõ thÕ kû 15 ®· thÊy xuÊt hiÖn. Tôc ®ua tr¶i cã nguån gèc cÇu m­a tõ thêi cæ s¬ cña c­ d©n chñ yÕu sèng vÒ n«ng nghiÖp. Nã lµ mét bé phËn trong nghi lÔ cÇu m­a, cÇu ng­ mong muèn cã mét vô mïa th¾ng lîi.

Tôc ®ua tr¶i hµng n¨m t¹i s«ng H­¬ng (bÕn Phu V¨n L©u) do triÒu ®×nh tæ chøc nh©n dÞp xu©n vÒ còng cã nghi lÔ cóng b¸i tr­íc khi ra lÖnh xuÊt ph¸t cuéc ®ua. Chñ lÔ lµ mét ®¹i thÇn, bµn h­¬ng ¸n ®­îc lËp ngay tr­íc vÒ trung t©m (vÒ rèn) n¬i c¸c tr¶i ®Çu tiªn sÏ b¬i ra råi lén vÒ tr­íc khi th¾ng tiÕn.

Th«ng th­êng toµn cuéc ®ua cã 10 l­ît, 1 l­ît ®Çu dµnh riªng cho nghi lÔ (gäi lµ tr¸o cóng), 8 l­ît th­ëng tiÒn (tr¸o tiÒn) vµ mét tr¸o ph¸.

Mçi l­ît ®ua 3 vßng 6 tr¸o, ph¶i ®ñ qui ®Þnh míi hîp lÖ. Riªng tr¸o cóng chØ ®ua 1 vßng, lÊy 4 thÎ, qua 4 chÆng, c¸c thÎ cã tªn theo thø tù: SÜ, N«ng, C«ng, Th­¬ng. Néi dung ®Ó chóc tông tø d©n. TÊt c¶ c¸c thÎ nµy, sau khi ®ua xong sÏ ®­îc ®Æt cóng trªn bµn thê Thµnh Hoµng lµng. Sau khi lµm lÔ xong, nghe ®ñ lÖnh 3 håi 3 dïi trèng, ng­êi ch¹y chÌo míi ®­îc xuÊt ph¸t. Ch¹y thÎ b»ng chÌo kh«ng ®­îc dïng chÌo kh¸c thay thÕ. Khi ®ñ vßng b¬i, vÒ bÕn, ng­êi chÌo l¸i chÝnh, mang chÌo lªn bµn quan míi hîp lÖ. Trong khi ®ua tr¸o tiÒn, ph¶i lén ®ñ 3 vÌ (5): Rèn, Th­îng, H¹, kh«ng ®­îc léng tr¸i chiÒu. Tr¶i ®ua ph¶i ®i hai phÝa (néi 3 tr¶i, ngo¹i 3 tr¶i) kh«ng ®­îc k×m tr¶i b¹n, mçi tr¶i 14 ng­êi.§ua tr¶i còng lµ mét cuéc tranh tµi thÓ lùc.

Cuéc ®ua nµy rÊt hÊp dÉn, thÓ hiÖn tµi n¨ng, khÐo lÐo cïng kinh nghiÖm cña nh÷ng con ng­êi theo nghÒ s«ng biÓn ë Thõa Thiªn HuÕ ngµy x­a cho ®Õn hiÖn t¹i.

Héi cña nh©n d©n lµng Th¸i D­¬ng H¹, x· H­ng H¶i, huyÖn H­¬ng §iÒn tæ chøc vµo ngµy 12 th¸ng giªng ®Ó t­ëng nhí vÞ Thµnh Hoµng cña lµng lµ Tr­¬ng QuÝ C«ng biÖt danh lµ Tr­¬ng ThiÒu, ng­êi gèc miÒn B¾c, cã c«ng bµy cho d©n nghÒ ®¸nh c¸ vµ bu«n b¸n ghe mµnh.

Tr­íc ngµy khai m¹c, hai gi¸p Th­îng vµ H¹ ®· b¾t ®Çu cóng tÕ. §Õn khuya, mét buæi tÕ cÇu an, cÇu ng­ời l¹i ®­îc cö hµnh. Héi nµy cã lÖ ®Æc biÖt lµ cø 3 n¨m mét lÇn tæ chøc c¸c trß diÔn t¶ nh÷ng sinh ho¹t nghÒ biÓn, trong ®ã cã lµm trß “bña l­íi” vµ trß “quÖu”, “gia xóc ruèc”. Trß diÔn lµm trß “bña l­íi” lµ mét h×nh thøc “hÌm” ®Ó t­ëng nhí ®Õn sù nghiÖp cña vÞ Thµnh Hoµng cña lµng, ®Ëm ®µ tÝnh chÊt lÔ nghi.

Sau c¸c trß nµy, mäi ng­êi tô tËp ë bê ph¸ ®Ó xem ®ua tr¶i.

Héi chî xu©n Gia L¹c ®­îc tæ chøc tõ thêi Minh M¹ng (1820-1840). Lóc ®Çu, chî chØ häp nhãm trong giíi h¹n th©n nh©n cña phñ lÖ nh»m trao ®æi hµng hãa vui ch¬i. Sau thÊy vui, nh©n d©n quanh vïng ®Õn mua b¸n, råi bµy c¸c trß ch¬i d©n gian. Do vËy, chî Gia L¹c trë thµnh mét h×nh thøc héi chî vui xu©n, lo¹i phiªn chî trong ngµy TÕt.

§Þa ®iÓm häp chî t¹i ng· ba, gi¸p ranh lµng Nam Phæ, trªn hai nÎo ®­êng, mét vÒ D­¬ng Nç, mét vÒ Ngäc Anh, c¸ch trung t©m thµnh HuÕ, ®o theo h­íng vÒ VÜ D¹ kho¶ng 3km, chØ c¸ch bê s«ng H­¬ng 300m. Bªn kia s«ng lµ chî Dinh hiÖn nay.

Hµng hãa mua b¸n ë chî Gia L¹c rÊt phong phó, thay ®æi theo n¨m: cau Nam Phæ, trÇu chî Dinh, ®å ch¬i d©n gian trÎ em b»ng ®Êt sÐt nÆn hoÆc bét s¾n nhuém mµu. Thøc ¨n cã ®ñ thø, ®Æc biÖt lµ thÞt bß thui.

Chî cßn lµ ®iÓm tËp trung vui ch¬i trong ba ngµy tÕt: c¸c cuéc ch¬i bµi chµ, bµi ghÕ, hß gi· g¹o. Ng­êi ®i chî ¨n mÆc ®Ñp, chØnh tÒ. C¶ ng­êi b¸n vµ ng­êi mua ®Òu vui vÎ lÞch sù. Ngoµi viÖc mua b¸n cßn cã ¨n uèng vui ch¬i. Cuéc vui chØ diÔn ra trong 3 ngµy tÕt (tõ 1 – hÕt 3), qua ngµy mång 4, chî l¹i trë l¹i sinh ho¹t b×nh th­êng.Chî xu©n Gia L¹c lµ biÓu hiÖn cña nÐt ®Ñp v¨n hãa HuÕ, tõ phong c¸ch ¨n mÆc ®Õn ng«n ng÷.

LÔ héi §iÖn Hßn ChÐn th­êng ®­îc tæ chøc vµo th¸ng 3 vµ th¸ng 7 (©m lÞch). Tíi ®©y, du kh¸ch sÏ cã dÞp ®i b»ng c¶ ®­êng bé vµ thñy.

D©n lµng H¶i C¸t lµm lÔ t¹i ®×nh lµng, b¾t ®Çu lµ cuéc r­íc c¸c ThÇn tõ ®Òn miÕu trong lµng vÒ ®×nh ®Ó cóng tÕ. Trong ®ã cã lÔ r­íc Thiªn Y A Na Th¸nh MÉu. §¸m r­íc tõ ®iÖn HuÖ Nam tíi ®×nh lµng H¶i C¸t trªn nh÷ng chiÕc thuyÒn ghÐp l¹i thµnh nh÷ng chiÕc bÌ nèi tiÕp nhau trªn s«ng H­¬ng víi rÊt ®«ng c¸c con h­¬ng ®Ö tö, c¸c tÝn n÷ thiÖn nam. Ng­êi ®«ng, tiÕng ån µo xen lÉn tiÕng trèng t¹o nªn mét c¶nh t­îng nhén nhÞp t­ng bõng. §¸m r­íc ®­îc cö hµnh vµo ban ®ªm, ®Ìn sÆc sì s¸ng tr­ng lÊp l¸nh d­íi dßng s«ng H­¬ng.

LÔ héi ®iÖn Hßn ChÐn lµ mét cuéc tr×nh diÔn hãa trang næi bËt s¾c th¸i cung ®×nh – c¸c ®Ö tö phôc trang kh¨n chÇu, ¸o ngù léng lÉy ch¼ng kh¸c g× c¸c «ng Hoµng, bµ Chóa cña phong kiÕn triÒu NguyÔn sèng l¹i, diÔn l¹i cho ta xem cuéc biÓu diÔn phôc trang cæ gi÷a khung c¶nh nói, ®åi, non, n­íc. B¶o tµng cæ vËt gi÷a thiªn nhiªn nµy cßn tr­ng bµy bao nhiªu lµ cê qu¹t, vâng läng, binh khÝ, ®å tÕ lÔ mµ ngµy th­êng ch¼ng bao giê du kh¸ch ®­îc thÊy. Phong phó h¬n n÷a lµ y trang cña c¸c d©n téc thiÓu sè mu«n mµu, mu«n vÎ.

Lµng S×nh n»m ë ngay bªn bê nam s«ng H­¬ng, thuéc huyÖn H­¬ng Phó. Lµng S×nh næi tiÕng vÒ héi vËt mång m­êi th¸ng giªng. C¸c lß vËt kh¸c nhau ®Õn héi vËt ®Ó tranh tµi giËt gi¶i.

Hµng n¨m cø ¨n tÕt xong, bµ con d©n lµng S×nh ra nhµ thê tæ vËt vâ chÆt lÊy gç, xÎ c©y lµm giµn ngay bªn tr¸i chî L¹i An.

Ngµy héi vËt lµng S×nh ®«ng vui, nhén nhÞp h¬n ba ngµy tÕt rÊt nhiÒu. Ngoµi trai tr¸ng d©n lµng cßn cã hµng ngµn thanh niªn nam n÷ ë c¸c huyÖn vµ thµnh phè HuÕ kÐo vÒ.

Vâ ®µi lµ mét c¸i nÒn ®Êt bét cao h¬n mét mÐt, mçi bÒ réng chõng bèn s¶i tay ®Æt ngay tr­íc s©n ®×nh thê tæ.

ChØ huy trËn ®Êu cã hai ng­êi. Mét ng­êi trai trÎ lµm träng tµi ®øng ngay trªn vâ ®µi, ng­êi thø hai lµ mét vÞ cao niªn cã uy tÝn trong lµng, kh¨n ®en ¸o dµi theo lèi cæ, cÇm chÇu ngåi ngay tr­íc hiªn nhµ thê tæ. C¸c vâ sÜ tr­íc khi nh¶y lªn vâ ®µi ph¶i ®Õn tr­íc mÆt vÞ cao niªn chÊp lÖnh tiÕp nhËn mét ®«i lêi c¨n dÆn ®­îc xem nh­ néi quy cña cuéc thi ®Êu.

Mét cuéc ®Êu cã hai buæi, buæi s¸ng ®Êu vßng lo¹i, nÕu ai th¾ng liªn tiÕp ®­îc ba ng­êi th× ®­îc vµo chung kÕt. Ng­êi nµo v« ®Þch th× Ýt nhÊt ph¶i th¾ng t¸m keo vËt, cßn ng­êi nµo bÞ vËt lÊm l­ng, tr¾ng bông lµ bÞ thua. NÕu ai bÞ thua ®au, ch¬i xÊu sÏ bÞ ph¶n ®èi kÞch liÖt. Nhê vËy mµ cuéc thi ®Êu diÔn ra hµo høng suèt ngµy nh­ng kh«ng hÒ x¶y ra x« x¸t, Èu ®¶ g×.

VËt lµng S×nh lµ mét truyÒn thèng th­îng vâ ®Ñp cña ng­êi d©n HuÕ gÇn s¸u thÕ kû qua. Nã lµ mét di s¶n v¨n hãa do ng­êi ViÖt Nam ®em tõ miÒn ®Êt tæ phÝa B¾c vµo. Vµo nh÷ng ngµy lÔ lín cña d©n téc hay cña HuÕ, lÔ vËt vâ nµy còng th­êng ®­îc tæ chøc, thu hót rÊt ®«ng ng­êi tham dù.